Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa to każde zaburzenie tolerancji glukozy, które po raz pierwszy wystąpiło lub zostało wykryte w czasie ciąży. Wynika ona z niedostatecznej kompensacji zmian metabolicznych zachodzących w ciąży. W klasycznej, najczęstszej postaci cukrzyca ciążowa to przemijające zaburzenie tolerancji węglowodanów, które wywołane jest insulinoopornością ciężarnej, ujawniające się w drugiej połowie ciąży i ustępujące po porodzie. Czynnikami ryzyka są m.in. nadwaga i otyłość lub występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie.

Cukrzyca ciążowa a poród

Cukrzyca ciążowa jest chorobą, która nierozpoznana i nieleczona może nieść ze sobą poważne zagrożenie dla Ciebie i dziecka. Wśród powikłań płodowych cukrzycy ciążowej wymieniane są m.in. wady wrodzone, niedojrzałość płuc w stosunku do wieku ciąży czy nadmierna masa płodu (tzw. makrosomia), jednak konsekwencje tej choroby mogą być też dużo poważniejsze. Powikłania matczyne to m.in. częstsze występowanie urazów okołoporodowych i większy odsetek cięć cesarskich.

Cukrzyca ciążowa – objawy

Cukrzycy ciążowej nie można zdiagnozować wyłącznie na podstawie objawów klinicznych, bo nie są one bardzo charakterystyczne. Chorobę może sygnalizować np. uczucie zwiększonego zmęczenia, które jest również typowe dla I trymestru ciąży, a wywołują je zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety.

Cukrzycy ciążowej często towarzyszy również częstomocz – objaw typowy dla całej ciąży, początkowo będący efektem zmian hormonalnych, a później powiększania się macicy, która uciska na pęcherz moczowy. Najważniejsze w wypadku cukrzycy ciążowej jest więc jej szybkie rozpoznanie.

Cukrzyca w ciąży – diagnostyka

Jak rozpoznaje się cukrzycę ciążową? Podstawą diagnostyki w jej kierunku jest test doustnego obciążenia glukozą (75 g). Wykonuje się go w zależności od obecności czynników ryzyka – albo już na początku ciąży, albo między 24. a 26. tygodniem.

Jeśli nie występują czynniki ryzyka cukrzycy, badaniem, na które lekarz skieruje Cię już w trakcie pierwszej wizyty, jest oznaczenie glikemii (czyli poziomu glukozy) na czczo. Jest ono proste i nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań. Musisz jedynie zgłosić się do przychodni na czczo. Badanie polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi i określeniu w niej stężenia glukozy.

Norma poziomu cukru we krwi w ciąży

Norma w ciąży na czczo to do 91 mg/dl. Jeśli Twój wynik wyniesie pomiędzy 92 a 125 mg/dl, lekarz skieruje Cię na dalszą diagnostykę, podczas której zostanie przeprowadzony test obciążenia glukozą. Jeśli glikemia wyniesie powyżej 125 mg/dl – upoważnia to do rozpoznania cukrzycy bez żadnych dodatkowych badań.

Jeżeli jednak wyniki pierwszego pomiaru są prawidłowe, na kolejne badanie – nieco bardziej skomplikowane – należy zgłosić się między 24. a 26. tygodniem ciąży. Jest to tzw. doustny test obciążenia glukozą, w skrócie określany jako OGTT.

Test obciążenia glukozą – na czym polega?

Na początku pielęgniarka pobierze od Ciebie niewielką ilość krwi, a następnie będziesz musiała wypić szklankę wody, w której rozpuszczono 75 gramów glukozy. Po godzinie od wypicia roztworu zostanie od Ciebie pobrana krew i będzie oznaczone stężenie glukozy. Następnie czynność zostanie powtórzona po upływie kolejnej godziny.

Cukrzyca w ciąży a cukrzyca ciążowa – różnice

W przypadku hiperglikemii, która jest pierwszy raz rozpoznana w ciąży, możemy mówić w zależności od stopnia jej nasilenia o dwóch rodzajach cukrzycy.

Cukrzyca ciążowa po porodzie

Jak już wspomnieliśmy, cukrzyca ciążowa zwykle mija po porodzie, a poziom cukru we krwi dosyć szybko się normalizuje. Ponowny test OGTT należy wykonać około 6-12 tygodni po porodzie. Warto jednak pamiętać, że pojawienie się cukrzycy ciążowej zwiększa u mamy ryzyko , że w przyszłości będzie się ona zmagała z cukrzycą typu 2. Dlatego warto dbać o zdrowy jadłospis i wykonywać regularnie badania profilaktyczne. Raz przebyta cukrzyca ciążowa może pojawić się też w kolejnych ciążach.  

Cukrzyca ciążowa – leczenie

Kobiety z rozpoznaną cukrzycą ciążową kierowane są do diabetologa. Lekarz prawdopodobnie zleci zmianę diety na taką, która pozwoli uregulować poziom glukozy we krwi. Zalecenia dietetyczne obejmą z pewnością zmniejszenie ilości cukrów prostych (znajdujących się m.in. w słodyczach oraz owocach) w jadłospisie oraz kontrolę spożycia tłuszczów, szczególnie pochodzenia zwierzęcego.

Kobiety w ciąży mogą mierzyć sobie cukier we krwi samodzielnie, ale po odpowiednim przeszkoleniu, np. przez lekarza czy pielęgniarkę. Kontrola glikemii powinna być prowadzona co najmniej 4 razy na dobę. Leczenie cukrzycy ciążowej obejmuje insulinoterapię w postaci wielokrotnych wstrzyknięć lub przy pomocy pompy insulinowej. Powinno ono doprowadzić do takiego stanu, aby stężenie glukozy we krwi ciężarnej na czczo i przed posiłkami wynosiło od 70 do 90 mg/dl, zaś godzinę po posiłku – nie więcej niż 140 mg/dl. Zaleca się również monitorowanie nocnych glikemii, które powinny wynosić 70-90mg/dl.

Dieta cukrzycowa w ciąży

Dokładne wytyczne dotyczące diety w cukrzycy ciążowej przekazuje za każdym razem diabetolog. Istnieje jednak kilka ogólnych zasad, które musi stosować każda kobieta w ciąży, borykająca się z tym schorzeniem. Około 40-45% dziennego zapotrzebowania energetycznego na dobę powinno pochodzić z węglowodanów (najlepiej o niskim indeksie glikemicznym), 30% – z białek, a około 25-30% – z tłuszczów (w tym więcej niż 10% z nienasyconych kwasów tłuszczowych). Liczba spożywanych kalorii powinna być dopasowana indywidualnie – pod kątem masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej czy wieku.

Cukrzyca ciążowa jest poważnym schorzeniem, które wymaga specjalistycznego leczenia i dużej samodyscypliny ze strony ciężarnej. Warto jednak pamiętać, że przestrzegając zaleceń, chorobę można kontrolować i dzięki temu zmniejszyć ryzyko powikłań.

Dieta ciążowa – przepisy

Ciężarna z cukrzycą powinna jeść w regularnych odstępach czasu. W jadłospisie powinny się znaleźć 3 główne posiłki (śniadanie, obiad, kolacja) oraz 3 przekąski. Ostatni posiłek należy spożywać około 30 minut przed snem, aby uniknąć hipoglikemii nocnej.

Menu mamy z cukrzycą ciążową powinno obfitować w warzywa i owoce. W każdym posiłku musi znajdować się źródło białka i dobrych tłuszczów. Należy unikać produktów wysokoprzetworzonych, bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i z dużą ilością cukrów prostych oraz soli. Warto postawić na dania przygotowywane na parze, pieczone, duszone lub grillowane zamiast smażonych. A jak może wyglądać przykładowy jadłospis w ciągu dnia? 

Śniadanie: jajecznica z pomidorami i chlebem żytnim 
II śniadanie: jogurt naturalny z fioletowymi owocami 
Obiad: kotlet de volaille faszerowany pieczarkami z kaszą pęczak i surówką z marchewki 
Podwieczorek: owocowa sałatka z mozzarellą 
Kolacja: leczo z kurczakiem 
Przekąska przed snem: kanapka z indykiem i ogórkiem

Aby skomponować menu na cały tydzień, warto skonsultować się z dobrym diabetologiem lub dietetykiem. 

Cukrzyca ciążowa jest poważnym schorzeniem, które wymaga specjalistycznego leczenia i dużej samodyscypliny ze strony ciężarnej. Warto jednak pamiętać, że przestrzegając zaleceń, chorobę można kontrolować i dzięki temu zmniejszyć ryzyko powikłań. 

Pytania i odpowiedzi

1. Co jeść przy cukrzycy ciążowej?
Dieta przyszłej mamy, u której stwierdzono cukrzycę ciążową, powinna być zdrowa i zbilansowana. W codziennym jadłospisie musi znaleźć się około 40-45%  węglowodanów. Najlepiej, by były to węglowodany o niskim indeksie glikemicznym. Białka powinny stanowić 30%, a tłuszcze (najlepiej te nienasycone) około 25-30% codziennej diety. W jadłospisie powinny częściej gościć warzywa – najlepiej surowe lub gotowane na parze. Posiłki należy spożywać w mniejszych ilościach, ale regularnie – co 2-3 godziny. W ułożeniu pełnowartościowego menu może pomóc doświadczony dietetyk.

2. Czego nie jeść przy cukrzycy ciążowej?
Przy cukrzycy ciążowej zalecane jest, aby ograniczyć ilość spożywanych cukrów prostych. Te znajdują się m.in. w owocach czy słodyczach i słodkich napojach. Produkty z mąki pszennej (np. białe pieczywo) należy zastąpić produktami pełnoziarnistymi. Ciężarna powinna także kontrolować ilość spożywanych tłuszczów – w głównej mierze tych, które są pochodzenia zwierzęcego. 

3. Co to jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa może być groźna zarówno dla ciężarnej, jak i dla nienarodzonego dziecka. 
To choroba, której przyczyną jest niedostateczna kompensacja zmian metabolicznych w ciąży. Najczęściej cukrzyca ciążowa występuje w drugiej połowie ciąży i ustępuje zaraz po porodzie. Nieleczona może doprowadzić do wad wrodzonych maluszka, nadmiernej masy płodu czy niedojrzałości płuc dziecka. 

4. Jakie są objawy cukrzycy ciążowej?
Do objawów cukrzycy ciążowej zalicza się m.in.: ciągłe uczucie zmęczenia czy częstomocz. Zdarza się, że ciężarna odczytuje te symptomy jako naturalne dolegliwości ciążowe. Dlatego tak ważna jest profilaktyka oraz sprawdzanie prawidłowego cukru we krwi, by nie przegapić niepokojących objawów świadczących o rozwijającej się chorobie. 

5. Skąd się bierze cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji glukozy. Choroba wynika z tzw. niedostatecznej kompensacji zmian metabolicznych i często bywa określana też mianem zaburzenia tolerancji węglowodanów. Kobiety, które mają nadwagę lub otyłość bądź w ich rodzinie występuje cukrzyca typu II, mają zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy w ciąży.