Jak leczyć niepłodność?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Kiedy warto rozpocząć leczenie niepłodności?
• Jak wygląda leczenie niepłodności u kobiet?
• Na czym polega leczenie niepłodności u mężczyzn?
• Leczenie niepłodności – kiedy się stosuje techniki wspomaganego rozrodu?

Leczenie niepłodności zależy od wielu czynników. Wśród nich wymienia się m.in. stan zdrowia przyszłych rodziców, ich dietę, a nawet styl życia. W artykule wyjaśniamy, co zrobić, aby wesprzeć organizm i zwiększyć szansę na zajście w upragnioną ciążę.

Leczenie niepłodności – kiedy warto zgłosić się do specjalisty?

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) czas bezskutecznych starań o dziecko, po którym warto, aby para pomyślała o pomocy specjalisty, zależy m.in. od¹:

• wieku kobiety i jej cykli menstruacyjnych,
• przebytych operacji w obrębie miednicy,
• rezerwy jajnikowej, czyli zapasu komórek jajowych.

Zaleca się, aby pacjentki, które nie mają żadnych obciążeń zdrowotnych, zgłosiły się do specjalisty leczenia niepłodności po roku regularnego współżycia bez zabezpieczenia. W przypadku kobiet, które skończyły 35 lat, wskazaniem do rozpoczęcia holistycznej diagnostyki jest pół roku nieefektywnych starań o dziecko. Z kolei u pań po 40. roku życia, kiedy płodność w naturalny sposób spada, warto wykonać badania i podjąć ewentualne leczenie od razu po podjęciu decyzji o chęci posiadania potomstwa. Jeżeli u pary zaistnieją dodatkowe przesłanki (wynikające np. z chorób towarzyszących – w przypadku kobiet może to być endometrioza lub zespół policystycznych jajników, czyli PCOS), leczenie można rozpocząć od razu, nie zwracając uwagi na kryterium wiekowe¹.

Trudności z poczęciem mogą leżeć zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny – u obu płci zdarzają się mniej więcej tak samo często³. Dlatego leczenie niepłodności w Polsce zaczyna się od wnikliwej diagnostyki i ustalenia przyczyn choroby, a następnie opracowania planu leczenia dla kobiety, mężczyzny lub dla pary.

Leczenie niepłodności bywa dla osób starających się o dziecko obciążające psychicznie, co również może wpływać na ogólną kondycję organizmu. Warto pamiętać, że w takich sytuacjach można skorzystać z pomocy psychologicznej – podzielić się ze specjalistą przemyśleniami, obawami czy towarzyszącym poczuciem bezradności. To zupełnie normalne, że takie emocje pojawiają się w trakcie starań i nie musicie się ich wstydzić. Terapia u specjalisty potrafi uzupełniać np. leczenie farmakologiczne. Kliniki leczenia niepłodności mają w swoich zespołach psychologów, do których możecie zwrócić się po pomoc, aby z większym spokojem przejść przez kolejne badania, wizyty czy zabiegi. Ogromną moc może mieć również wsparcie Waszej rodziny i przyjaciół.

Leczenie niepłodności u kobiet

Kobieta, która ma trudności z zajściem w ciążę, w gabinecie ginekologicznym przechodzi dokładną diagnostykę. Na początku obejmuje ona wywiad dotyczący regularności występowania krwawień i jajeczkowania. Jeżeli miesiączki są nieregularne lub nie występują w ogóle, lekarz zaleca wykonanie badań hormonalnych z próbki krwi, aby sprawdzić stężenie:

• FSH, LH, TSH,
• testosteronu,
• androstendionu,
• DHEA-S,
• prolaktyny,
• estradiolu.

W niektórych przypadkach specjalista prosi też o ocenę rezerwy jajnikowej, czyli stężenia hormonu antymüllerowskiego we krwi (ang. AMH, czyli anti-müllerian hormone). Otrzymany wynik pokazuje zapas komórek jajowych. Oprócz tego standardowo wykonuje się USG przezpochwowe, a gdy zajdzie taka potrzeba, sprawdza się drożność jajowodów¹.

Wymienione badania mogą pomóc lekarzowi poznać przyczynę niepłodności i zaproponować najlepszą formę leczenia. Gdy okaże się, że jajowody są drożne, a zapłodnienie utrudniają zaburzenia rozwoju pęcherzyków Graafa (jajnikowych), nieregularne owulacje lub ich brak, najczęściej specjalista zaleca leczenie niepłodności za pomocą stymulacji owulacji. Kobieta przyjmuje odpowiednie leki wywołujące jajeczkowanie, a jej cykl jest regularnie monitorowany za pomocą USG⁴. Przed wizytą lekarz najczęściej prosi też o wykonanie dodatkowych badań sprawdzających stężenie hormonów we krwi.

Jeśli okaże się, że w obrębie miednicy mniejszej (np. w jajowodach) są pewne nieprawidłowości, leczenie niepłodności u kobiety rozszerzane jest o laparoskopię¹. To zabieg, który pozwala uwidocznić narządy w optycznym powiększeniu. W trakcie laparoskopii – za pomocą mikronarzędzi – można usunąć zmienione fragmenty chorych tkanek, które pojawiają się w przypadku endometriozy czy PCOS⁶. Czasami niweluje się także zrosty po przebytych zakażeniach jajowodów.

W przypadku, gdy lekarz podejrzewa u pacjentki zmiany wewnątrz macicy, wykonuje się histeroskopię¹. To małoinwazyjna metoda pozwalająca ocenić śluzówkę i budowę wnętrza jamy macicy z ujściem wewnętrznym jajowodów. W trakcie zabiegu można pobrać niewielki wycinek, aby sprawdzić, czy w tkankach występują nieprawidłowe procesy, które mogą uniemożliwiać zarodkowi zagnieżdżenie⁷.

Leczenie niepłodności u mężczyzn

Podstawowym badaniem diagnostycznym w przypadku męskiej niepłodności jest seminogram, czyli badanie nasienia (najlepiej rozszerzone). Dzięki niemu można sprawdzić m.in.:

• liczebność plemników,
• ich budowę, żywotność, morfologię i ruchliwość,
• objętość oraz pH ejakulatu.

Jeśli lekarz stwierdzi, że parametry nasienia są obniżone, może zalecić leczenie farmakologiczne, które dobierane jest indywidualnie do potrzeb pacjenta na podstawie wyników badań (m.in. USG i testów hormonalnych z krwi). Niepłodność u panów może również być wynikiem problemów z drożnością nasieniowodów – głównie z powodu żylaków powrózka nasiennego. W takiej sytuacji usuwa się je podczas laparoskopowego zabiegu. Z kolei wszelkie infekcje (np. niepożądane bakterie w nasieniu pogarszające jego jakość) eliminowane są za pomocą antybiotykoterapii¹.

Czasami może się okazać, że w nasieniu mężczyzny nie ma żadnych plemników, co może być skutkiem uszkodzeń jąder albo następstwem chorób. Mówimy wtedy o azoospermii. Nie jest to jednak sytuacja bez wyjścia, która przekreśla Wasze szanse na rodzicielstwo. W takim przypadku lekarz może zlecić biopsję jąder pozwalającą na chirurgiczne pobranie plemników, które następnie wykorzystuje się w procedurze in vitro⁸.

Powyższe sposoby leczenia niepłodności u mężczyzny najczęściej są konsultowane – w zależności od przypadku – z urologiem, andrologiem, a także z ginekologiem partnerki.

Leczenie niepłodności – inseminacja i in vitro

W przypadku par, które mają trudności z poczęciem, leczenie niepłodności najczęściej rozpoczyna się od najtańszych i najmniej inwazyjnych metod³. Wyżej wymienione sposoby poprawy płodności, zaliczające się do tzw. naprotechnologii, w wielu przypadkach mogą przynieść oczekiwany efekt, a na świecie pojawia się upragnione maleństwo.

W około 20% przypadków lekarze rekomendują zastosowanie technik wspomaganego rozrodu, czyli inseminacji domacicznej (IUI – ang. intrauterine insemination) lub zapłodnienia pozaustrojowego in vitro (IVF – ang. in vitro fertilization)³. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji pary, stanu zdrowia partnerów, wyników badań i długości leczenia.

Leczenie niepłodności NFZ

Jeśli po wskazaniach lekarza zdecydujecie się na in vitro, pamiętajcie, że od 1 czerwca 2024 działa program dofinansowania, który jest koordynowany przez Ministerstwo Zdrowia. Dzięki niemu macie szansę bezpłatnie skorzystać z procedury. Trzeba tylko przejść przez kwalifikację. Projekt obejmuje także osoby chorujące na nowotwór, które chcą zabezpieczyć swoje komórki rozrodcze, aby w przyszłości mieć szansę na bycie rodzicem¹¹. Inseminacja nie jest objęta refundacją.

Leczenie niepłodności wymaga czasu, cierpliwości, wsparcia różnych specjalistów i bliskich. Na szczęście współczesna medycyna oferuje wiele możliwości, które mogą Wam pomóc zajść w ciążę. Wybór odpowiedniego sposobu leczenia zależy od przyczyny problemu oraz indywidualnej sytuacji i potrzeb danej pary. Niezależnie od wybranej ścieżki, którą rekomenduje Wam lekarz, nie traćcie nadziei, ponieważ każde badanie i podjęte wysiłki mogą zbliżać Was do spełnienia marzeń o rodzicielstwie. Trzymamy za Was kciuki!