Kiedy dziecko siada, raczkuje i chodzi?

Czego dowiesz się z artykułu?

• Pełzanie niemowlaka – jak wygląda, kiedy się pojawia i jak je wspomóc?
• Raczkowanie i czworakowanie dzieci – co to oznacza? Jaki ćwiczyć z dzieckiem?
• Nieprawidłowe czworakowanie – na co zwrócić uwagę?
• Pierwsze samodzielne siadanie dzieci – kiedy niemowlę jest na nie gotowe?
• Początki chodzenia u dzieci – jak maluszek uczy się stawiać pierwsze kroki?

Na początek ważna sprawa: pamiętaj, że wszelkie podawane w artykule normy są wytycznymi ogólnymi, ustalanymi na podstawie średniej. Każde dziecko jest wyjątkowe i rozwija się w swoim własnym tempie. Nie wymuszaj niczego na dziecku, a raczej postaraj się być wsparciem, dzięki któremu maluszek sam osiągnie kolejne etapy.

Obserwuj swoją pociechę, sprawdzaj, czy robi postępy. Jeśli nie widzisz zmian na lepsze lub pojawiają się niepokojące sygnały, skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Pełzanie niemowlaka – jak wygląda, kiedy się pojawia i jak możesz w nim wspomóc dziecko?

Niemowlęta najczęściej zaczynają pełzać między 6. miesiącem a 7. miesiącem życia. „Książkowy” wzorzec pełzania wygląda następująco: dziecko odpycha się rączkami i nóżkami naprzemiennie (raz z jednej, raz z drugiej strony), płynnie przenosząc ciężar ciała. Używając stóp, odpycha się od podłoża także paluchami. Oczywiście brzuszek dziecka ma kontakt z podłogą. Niektóre dzieci wykształcają inny sposób ruchu w pełzaniu:

• tzw. „foka”: odpychanie się tylko rękami, bez udziału nóg;
• tzw. „na rannego żołnierza” – pełzanie asymetryczne, jednostronne: odpychanie się rękami i tylko jedną nogą.

Jeżeli zauważysz u swojego dziecka któryś z powyższych sposobów pełzania, obserwuj sytuację. Być może maluszek dopiero eksperymentuje i uczy się własnego ciała i takie pełzanie jest tylko etapem przejściowym. W przypadku, gdy nie zaobserwujesz zmian idących w dobrym kierunku, zasięgnij porady lekarza lub fizjoterapeuty. A jak wspomóc pełzanie u niemowlaka? Jako rodzic możesz pomóc swojemu dziecku w rozwijaniu odczuwania (świadomości ciała) oraz w ćwiczeniu mięśni, które będą mu potrzebne w pełzaniu.

U maluszka, który pełza sposobem „na fokę” pomocne mogą być ćwiczenia angażujące nóżki i stópki:

• w leżeniu na brzuszku: dotykanie palcami stóp podłoża, 
• w leżeniu na plecach: wkładanie stóp do buzi, łapanie przedmiotów stopami.

Jeśli Twoje niemowlę pełza „na rannego żołnierza”, postaraj się popracować nad przemiennością ruchów:

• pokazuj mu zabawki po lewej i po prawej stronie,
• zachęcaj malca do pivotów (obrotów wokół osi pępka w pozycji na brzuchu) w obie strony.

Od kiedy dziecko raczkuje i na czym polega czworakowanie?

Pierwsze próby raczkowania maluchy podejmują najczęściej około 9. miesiąca życia. Zazwyczaj jest to krótki, przejściowy etap, poprzedzający rozpoczęcie czworakowania. Część dzieci całkowicie pomija ten epizod w swoim rozwoju.

Z kolei czworakowanie to nic innego, jak przemieszczanie się na czworaka w przód, z podparciem na dłoniach i kolanach, z podniesionym brzuchem. Fizjoterapeuci podkreślają wartość, jaką ten etap wprowadza w rozwój dziecka. Jakie zalety ma czworakowanie?

1. Kształtuje fizjologiczne krzywizny kręgosłupa.
2. Wzmacnia mięśnie brzucha, dna miednicy i przywodziciele ud.
3. Przygotowuje do chodzenia: łopatki i miednica są w ułożeniu podobnym do ułożenia w chodzeniu.
4. Stymuluje rozwój mózgu – wpływa na tworzenie się połączeń między półkulami, co z kolei może przełożyć się na późniejszą sprawność w nauce innych czynności (np. czytania i pisania). 

Warto jednak wspomnieć o tym, że niektóre dzieci pomijają etap czworakowania w swoim rozwoju lub „wracają” do niego już po opanowaniu chodzenia (np. gdy w zabawie udają zwierzęta chodzące na 4 łapach). Mimo zalet, jakie niesie ze sobą raczkowanie, jego brak nie musi oznaczać, że Twoje dziecko będzie miało w przyszłości problemy rozwojowe. Wszelkie wątpliwości w tym temacie najlepiej rozwiać u pediatry lub fizjoterapeuty dziecięcego.

„Standardowa” pozycja do czworakowania to podparcie ciała w czterech punktach – rozłożenie ciężaru ciała na dłoniach i kolanach, z podniesionym brzuchem. Dziecko, które zaczyna czworakować najczęściej najpierw eksperymentuje z utrzymaniem równowagi – delikatnie buja się w przód i w tył, potem na boki. Kiedy maluszkowi udaje się nie przewracać, zaczyna przemieszczać się, odpychając się dłońmi i kolanami. Naprzemiennie angażuje obie strony ciała – przesuwa w przód lewą rękę i prawą nogę i płynnie przechodzi do prawej ręki i lewej nogi.

Nieprawidłowe czworakowanie – na co zwrócić uwagę?

Zdarza się, że dziecko czworakuje w inny sposób niż opisany powyżej. Czasem maluszek prostuje jedną nogę i podpiera ją na stopie, a nie na kolanie. Niektóre dzieci przemieszczają się, przesuwając pupę po podłodze. Rozwój to ciągły proces – niektóre zmiany nie zachodzą od razu. Być może maluch dopiero uczy się nowych pozycji i po prostu sprawdza, jak działa jego ciało. Przyglądaj się raczkującemu i czworakującemu dziecku i zwracaj uwagę na elementy takie jak:

• koordynacja i naprzemienność ruchów – czy maluszek porusza w tym samym czasie lewą ręką i prawą nogą, a potem prawą ręką i lewą nogą;
• utrzymywanie równowagi – czy dziecko potrafi zachować balans, czy udaje mu się coraz dłużej zachować równowagę;
• zaangażowanie wszystkich kończyn – czy maluszek w równym stopniu używa rączek i nóżek;
• zachowanie symetrii – czy niemowlę „faworyzuje” jedną stronę ciała.

W razie zaobserwowania niepokojących sygnałów, które powtarzają się lub trwają dłuższy czas, skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Jak nauczyć dziecko raczkować – ćwiczenia czworakowania

Jak zachęcić dziecko do czworakowania? Przede wszystkim stwórz dla niego odpowiednią przestrzeń. I tak jak w przypadku nauki wszystkich innych kluczowych umiejętności – nie wymuszaj niczego, a wspieraj swoją pociechę.

• Kładź dziecko na brzuchu na podłodze, by miało okazję odkrywać przestrzeń wokół siebie. Upewnij się, czy podłoże nie jest zbyt śliskie – trudno o raczkowanie, gdy stópki i rączki nie mogą złapać przyczepności. Pomocna może być mata piankowa.
• Zadbaj o wygodne ubranie, które nie krępuje ruchów malca.
• Ustawiaj zabawki w pewnej odległości, ale w zasięgu wzroku dziecka. Możesz wybrać przedmioty, które toczą się / ruszają (np. kolorowa piłka), aby maluszek mógł podążać za interesującą go zabawką.
• Wybieraj zabawy, w których maluszek będzie przenosić ciężar ciała na boki. Pracujcie nad wysokim podporem (np. przy użyciu poduszek) i rotacjami tułowia.

Pierwsze samodzielne siadanie dzieci

Zazwyczaj niemowlęta podejmują pierwsze (jeszcze nieporadne) próby siadania w wieku ok. 6 miesięcy. Na początku mogą mieć problem z utrzymaniem równowagi, podpierać się rączkami, przewracać się. Około 7. miesiąca maluszki zwykle potrafią utrzymać pozycję siedzącą bez podporu przez parę minut. Większość dzieci siada samodzielnie między 7. a 9. miesiącem życia.

O tym, że dziecko siedzi samo, możemy mówić, kiedy maluszek potrafi bez podparcia (własnych rączek, poduszek czy pomocy rodzica) utrzymać równowagę w siadzie przez parę minut. Samodzielnie siedzący maluch ma pełną swobodę w manipulowaniu przedmiotami – rączek używa do zabawy, nie do podporu.

A jak nauczyć dziecko siadać? Przede wszystkim – nie sadzaj dziecka na siłę. Chcąc przyspieszyć proces nauki tej umiejętności możesz uzyskać negatywny skutek. Aby wesprzeć dziecko w opanowywaniu umiejętności siedzenia, zadbaj o to, by ćwiczyło mięśnie brzucha i pleców. Sprawdź nasze propozycje zabaw i ćwiczeń rozwijających dużą motorykę.

Nie staraj się na siłę sadzać malca, który sam nie podejmuje prób siadania. Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, przechodzi do zdobywania kolejnych umiejętności w swoim indywidualnym tempie, kiedy jego ciało jest na to gotowe. Zdarza się, że za wcześnie posadzone dzieci mają trudności z opanowaniem np. czworakowania.

Gdy Twój maluszek jeszcze uczy się siadania, możesz zabezpieczyć przestrzeń wokół niego poduszkami, np. wałkiem, którego używa się w czasie ciąży, by poprawić komfort snu. Dzięki temu wywrotki (nieuchronne w nauce nowych umiejętności) nie będą dla Twojej pociechy tak dotkliwe.

Początki chodzenia u dzieci

Zanim maluszek zacznie chodzić, podejmuje próby pionizacji. Dziecko staje na nóżkach, trzymając się mebli lub ścian. Zaczyna sprężynować, uginając kolana. Następnym etapem jest chodzenie bokiem z podparciem o jakiś element otoczenia. Dzięki temu malec rozwija umiejętność przenoszenia ciężaru ciała. Dziecko ćwiczy także mięśnie pośladkowe, co ułatwi mu później stabilizację miednicy.

Zastanawiasz się, kiedy dziecko zaczyna chodzić? Zazwyczaj dzieci stawiają pierwsze kroki w okolicach pierwszych urodzin, między 10. a 12. miesiącem życia. Normy skali Denver przewidują następujące zakresy dla poszczególnych etapów nauki chodzenia:

• pierwsze próby stania – od 6. do 10. miesiąca życia,
• samodzielne swobodne stanie – od 10. do 14. miesiąca życia,
• chód z przytrzymywaniem się – od 7,5. do 13. miesiąca życia,
• samodzielne chodzenie – od 12. do 18. miesiąca życia.

Rozbieżności są więc duże – każde dziecko rozwija się we właściwym dla siebie tempie. Warto wspierać maluszka w osiąganiu kolejnych etapów, aby móc potem z dumą obserwować postępy jego rozwoju.