Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka

Niemowlę w pierwszym roku życia przechodzi siedem skoków rozwojowych. To bardzo intensywny czas dla dziecka, ponieważ właśnie wtedy dochodzi do dynamicznego rozwoju jego układu nerwowego. Wyjaśniamy, na czym polegają skoki rozwojowe, jak się objawiają i jakich umiejętności Twoje dziecko może się nauczyć w danym tygodniu życia.

Skoki rozwojowe u niemowląt

Układ nerwowy Twojego maluszka rozwija się skokowo. To sprawia, że niemowlak w pierwszym roku życia przechodzi przez 7 skoków rozwojowych. To okresy szczególnie intensywnego rozwoju mózgu oraz całego systemu nerwowego. Dzięki skokom rozwojowym dziecko zdobywa nowe umiejętności i poznaje otaczający je świat.

Często wiążę się to ze stresem i silniejszym odczuwaniem bodźców, które docierają do niemowlęcia z otoczenia. Zazwyczaj w tym czasie dziecko jest bardziej rozdrażnione niż dotychczas, marudzi, płacze, nie ma apetytu, potrzebuje więcej bliskości z rodzicami, a nawet może mieć kłopoty z zasypianiem oraz niespokojny sen.

Ważne

Skoki rozwojowe mogą trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni. Co ciekawe, każdy kolejny skok w rozwoju jest dłuższy od poprzedniego! Nadejście kolejnego skoku często wiąże się z chwilową utratą już zdobytej przez maluszka wiedzy. Rodzice niekiedy mają wrażenie, że bobas z dnia na dzień zapomniał o tym, że coś już potrafi, a kiedy faza rozwojowa minie, obserwują, że w zaskakująco szybkim czasie zdobył kolejne nowe umiejętności.

Indywidualny rozwój dziecka

Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie. Bywa, że niemowlęta mają własne preferencje i w danym skoku rozwojowym skupiają się nieco bardziej na konkretnej umiejętności, zaniedbując w tym czasie inne. To zupełnie normalne. Tygodnie, w których najczęściej można zaobserwować poszczególne skoki rozwojowe u dziecka, mogą oczywiście wystąpić nieco wcześniej lub nawet później. To tylko umowne granice. Dodatkowo rodzic również może mieć wpływ na przebieg skoków rozwojowych.

Jeśli np. po drugim skoku rozwojowym dziecko nie będzie zainteresowane swoimi stópkami, możesz na nóżki założyć mu kolorowe buciki, skarpetki albo nawet nieuciskające frotki, aby maluszek odkrył, że ma nie tylko rączki. Takich małych sposobów na stymulację jest naprawdę wiele. Jeżeli coś Cię niepokoi lub masz pytania dotyczące rozwoju dziecka, skonsultuj się z Waszym pediatrą, który podpowie, co robić w takiej sytuacji.

Pierwszy skok rozwojowy: 5 tygodni po urodzeniu – wrażenia

Po 1. miesiącu życia zauważysz, że maluszek zaczyna być bardziej aktywny zaraz po przebudzeniu. Dziecko w 5. tygodniu życia skupia już swoją uwagę na osobach, które się nad nim pochylają. Obraz, który widzi, jest już znacznie bardziej ostry niż tuż po narodzinach. Może się zdarzyć, że hałas oraz światło będą mu przeszkadzać, wzbudzając niepokój lub płacz.

Po pierwszym skoku rozwojowym dziecko:

• zaczyna się uśmiechać
• jest bardziej świadome dźwięków, zapachów i dotyku
• jest bardziej aktywne po drzemce 
• patrzy z zaciekawieniem na osoby, które pojawiają się w jego otoczeniu
• mniej ulewa

Drugi skok rozwojowy: 7-9 tygodni po urodzeniu – wzorce

Maluszek między 2. a 3. miesiącem zaczyna kojarzyć pierwsze wzorce, co oznacza, że karmienie wiąże z objęciami mamy, a kąpiel ze zbliżającym się snem. Dziecko odkrywa, że ma rączki i może nimi poruszać, rozpoznaje twarze najbliższych mu osób oraz wsłuchuje się w to, co ktoś do niego mówi.

Po drugim skoku rozwojowym dziecko:

• zaczyna podnosić główkę
• wymachuje rączkami i nóżkami
• potrafi już trzymać małe zabawki
• rozpoznaje twarze domowników
• oprócz płaczu wydaje pierwsze odgłosy 

Trzeci skok rozwojowy: 11-12 tygodni po urodzeniu – niuanse

Trzymiesięczne dziecko zaczyna zauważać niuanse. Potrafi odróżnić ton głosu mamy i taty, coraz lepiej idzie mu koordynowanie ruchów główki i oczu. Maluszek wodzi wzrokiem za kolorową zabawką i poznaje świat, wkładając wszystko do buzi. Jego język i usta są silnie unerwione, co sprawia, że poznawanie świata w ten sposób dostarcza dziecku wiele bodźców smakowych i czuciowych. To najlepszy czas, aby kupić np. matę sensoryczną, by dziecko poznawało różne faktury, i pierwsze zabawki wydające przeróżne dźwięki.

Po trzecim skoku rozwojowym dziecko:

• przekręca główkę i wodzi wzrokiem za osobami oraz przedmiotami
• łapie przedmioty rączkami
• wkłada przedmioty i rączki do buzi
• odkrywa pisk i głużenie, inaczej gruchanie (wydawanie przypadkowych gardłowych dźwięków), które są wstępem do gaworzenia
• odpycha się lekko nóżkami, gdy leży na kocyku, w bujaku lub w foteliku 

Czwarty skok rozwojowy: 14-19 tygodni po urodzeniu – wydarzenia

Dziecko między 4. a 5. miesiącem uczy się łączyć pierwsze dźwięki w ciągi („mamama”, „tatatata”, „bababa”), które poprzedzają pierwsze słowa. Maluszek łączy też wydarzenia z ich skutkiem, zaczynając rozumieć, że potrząsanie grzechotką wydobędzie z niej dźwięk, a wyciągnięcie rączek do góry sprawi, że mama utuli go w ramionach. Mały szkrab może już nawet reagować na swoje imię i rozpoznawać własne odbicie w lustrze.

Po czwartym skoku rozwojowym dziecko:

• podejmuje pierwsze próby raczkowania 
• przekręca się na brzuszek i plecki
• podpiera się na rączkach
• unosi tułów
• potrafi przełożyć zabawki z jednej rączki do drugiej

Piąty skok rozwojowy: 22-26 tygodni po urodzeniu – relacje

Dziecko w tym czasie może bać się nieznajomych osób, zawstydzając się lub reagując na nie płaczem. To także czas, w którym następuje tzw. lęk separacyjny. Maluszek nie potrafi jeszcze zrozumieć, że mama, która wychodzi do pracy, na pewno z niej wróci. Około 6-miesięczne dziecko potrafi koordynować własne ruchy na tyle, aby wyjmować i wkładać zabawki do pudełka, klaskać w swoje małe rączki czy przemieszczać się po pokoju. Każdego dnia maluszek ćwiczy i rozwija kolejne partie swoich mięśni.

Po piątym skoku rozwojowym dziecko:

• zaczyna samodzielnie siadać
• chwyta przedmioty kciukiem i palcem wskazującym
• coraz lepiej koordynuje swoje ruchy
• jest zainteresowane obrazkami w książeczce 
• bacznie przygląda się nowo poznanym osobom

Szósty skok rozwojowy: 36-40 tygodni po urodzeniu – kategorie

Dziecko między 9. a 10. miesiącem życia zaczyna myśleć kategoriami, wyraża pierwsze emocje i gestykuluje. W tym czasie rozwija się u niego inteligencja oraz emocjonalność. To także czas intensywnego poznawania świata i budzącej się w dziecku ciekawości.

Po szóstym skoku rozwojowym dziecko:

• rozpoznaje pierwsze kształty
• potrafi okazać swój humor
• przytula swoje zabawki 
• robi miny do własnego odbicia w lustrze
• przejmuje inicjatywę podczas zabawy

Siódmy skok rozwojowy: 41-46 tygodni po urodzeniu – sekwencje

Na krótko przed 1. urodzinami dziecko kojarzy już sekwencyjne zachowania. Wie, że po zabawie trzeba posprzątać zabawki, interesuje się np. dużymi puzzlami dla małych dzieci, lubi układać klocki tylko po to, żeby potem zburzyć wybudowaną wieżę, co daje mu mnóstwo frajdy. Maluszek zaczyna powtarzać za rodzicami odgłosy zwierząt, pierwsze słowa i chętnie naśladuje to, co robi starsze rodzeństwo. Potrafi pokazać paluszkiem na przedmiot, który chce dostać, i próbuje go nazwać. Dziecko zaczyna świadomie używać słów „tak” oraz „nie”. To moment, w którym niemowlę staje się Juniorem.

Po siódmym skoku rozwojowym dziecko:

• naśladuje odgłosy zwierząt i pojazdów
• potrafi dopasowywać kształty do siebie
• podejmuje pierwsze próby rysowania 
• zaczyna stawiać pierwsze kroki
• umie wspinać się po kanapie i schodzić z niej tyłem

Gdy dziecko skończy roczek, to wcale nie oznacza, że jego rozwój spowolni. Cały czas maluszek będzie zdobywać nowe umiejętności, odkrywać świat i okazywać swoje potrzeby. Drugi rok życia to czas kolejnych zmian.

Pamiętaj, że zdrowe niemowlęta rozwijają się we własnym tempie. Jeśli przebieg skoków rozwojowych jest nieco inny niż u rówieśników, nie martw się tym na zapas, a wszystkie wątpliwości skonsultuj z Waszym lekarzem pediatrą.

Pytania i odpowiedzi 

1. Ile trwa skok rozwojowy?

   Nie da się precyzyjnie określić, jak długo trwa skok rozwojowy. Zależy to od konkretnego dziecka i wielu innych uwarunkowań. Może on trwać parę dni, ale bywa też, że przeciąga się nawet do kilku tygodni. Warto przy tym zauważyć, że zazwyczaj – choć nie zawsze – kolejny skok rozwojowy jest dłuższy niż poprzedni.
    

2. Kiedy skoki rozwojowe u niemowlaka?

   Zasadniczo wyróżniamy siedem skoków rozwojowych. Kiedy one następują? Pierwszy skok ma zwykle miejsce 5 tygodni po narodzinach dziecka. Drugi nadchodzi, gdy niemowlę ma mniej więcej 7–9 tygodni. Trzeci skok następuje zazwyczaj w okolicach 3. miesiąca życia malucha. Między 14. a 19. tygodniem od urodzenia dziecko zalicza czwarty skok w rozwoju. Piąty ma miejsce, gdy niemowlę jest w wieku 22–26 tygodni, a szósty – od 36 do 40 tygodni po urodzeniu. Ostatni – siódmy – skok rozwojowy w życiu niemowlaka pojawia się niedługo przed pierwszymi urodzinami: między 41. a 46. tygodniem życia. Należy jednak pamiętać, że podane terminy są tylko umowne – wszystko zależy bowiem od indywidualnego rozwoju dziecka.
    

3. Jak rozpoznać skok rozwojowy?

   Tuż przed skokiem rozwojowym dziecko może robić wrażenie, jakby utraciło już opanowane umiejętności czy wiedzę. Później zazwyczaj następują dni, w których niemowlę wydaje się przebodźcowane – bywa nerwowe, marudne, niespokojnie śpi i potrzebuje dużo uwagi i bliskości. Gdy ta faza mija, nagle okazuje się, że dziecko przeszło właśnie skok rozwojowy – niespodziewanie zdobyło bowiem i wyćwiczyło zupełnie nowe zdolności.
    

4. Co to jest skok rozwojowy u niemowlaka?

   Istnienie skoków rozwojowych w życiu niemowlaka wiąże się z faktem, że jego mózg i cały układ nerwowy rozwijają się także skokowo. Parokrotnie w pierwszym roku od narodzin zachodzą więc nagłe zmiany, polegające na poszerzeniu umiejętności dziecka oraz jego zdolności pojmowania świata. Są to właśnie skoki rozwojowe – czyli niespodziewane, kilkudniowe lub kilkutygodniowe okresy, w których niemowlę w szybkim tempie robi niebywale duże postępy w rozwoju.
    

5. Kiedy pojawiają się skoki rozwojowe u wcześniaków?

   W przypadku wcześniaków skoki rozwojowe pojawiają się mniej więcej w tym samym momencie od poczęcia co u maluszków donoszonych. Czas ich wystąpienia powinien być więc określany nie według rzeczywistej daty porodu, a zgodnie z tzw. wiekiem korygowanym, czyli wyliczanym od planowanego terminu porodu. Wiąże się to z faktem, że dziecko od samego początku ciąży rozwija się w określonym tempie i kolejne umiejętności opisywane w poszczególnych skokach rozwojowych pojawiają się w określonej perspektywie czasowej w stosunku właśnie do momentu poczęcia a nie daty urodzenia. Jeśli Mały Wojownik urodził się więc, np. 6 tygodni przed czasem, można spodziewać się, że około 6 tygodni później niż dziecko donoszone będzie osiągał kolejne skoki rozwojowe.