Rozwój stóp i bioderek u dziecka – co warto wiedzieć?

Po porodzie Twoje dziecko ma w stópkach zamiast kości delikatne chrząstki. Dopiero wraz z wiekiem nastąpi ich mineralizacja i twardnienie. Małe, delikatne nóżki i bioderka nie są jeszcze gotowe do chodzenia. Potrzeba czasu, aby wzmocnić wszystkie mięśnie i więzadła. Dziecko po kolejnym skoku rozwojowym odkryje, że ma stópki, potem zacznie raczkować, a pierwszy krok zrobi prawdopodobnie dopiero w okolicach 1. urodzin lub zaraz po nich. Tymczasem już od pierwszych dni warto odpowiednio dbać o układ ruchowy dziecka, czyli m.in. rozwój stóp i bioderek.

Stopy dziecka i ich rozwój

Stopy niemowlaka w pierwszych tygodniach życia mają widocznie zaznaczone sklepienie, a dodatkowo są skierowane do siebie. Takie ułożenie dziecięcych stópek nazywamy supinacją. Łuk w sklepieniu stópki z czasem zaniknie, a na jego miejscu pojawi się tkanka tłuszczowa. Dopiero wtedy, gdy maluszek zacznie stawiać pierwsze kroki, dziecko wypracuje własny wzorzec chodu i nauczy się utrzymywać równowagę.

Pierwsze ćwiczenia, które przygotowują małe stópki do chodzenia

Dziecko już w 6. tygodniu życia zaczyna intensywnie ruszać nóżkami. Najpierw tworzą one ustawienie koślawe (są zgięte w stawie biodrowym i kolanowym), a po 3. miesiącu zaczynają się ustawiać stroną podeszwową do siebie. Maluszek podczas intensywnego rozwoju cały czas ćwiczy stopy. Zadziera je do góry, dotyka ich rączkami, a nawet próbuje włożyć paluszki stóp do buzi. Taka gimnastyka sprawia, że rozwija się łuk podłużny i porzeczny stopy dziecka, co przygotowuje do stania i chodzenia.

Stopniowo następuje także rotacja zewnętrzna bioderek. Jeżeli dziecko ma np. obniżone napięcie mięśniowe lub jest nieco opóźnione w rozwoju, może mieć problemy z wykształceniem prawidłowego wysklepienia łuku podłużnego i poprzecznego stopy. Nieprawidłowa budowa stópek doprowadza do koślawości stawu biodrowego, co wymaga np. zastosowania bucików ortopedycznych i rehabilitowania dziecka. Ale bez obaw! Pomoc specjalisty i specjalne ćwiczenia powinny pomóc!

USG bioderek niemowląt

Stawy biodrowe i stópki niemowlaka wymagają dużej uwagi rodziców, dlatego należy konsultować się z ortopedą i sprawdzać, czy dziecko pod tym względem prawidłowo się rozwija. Pierwsze badanie bioderek przeprowadza neonatolog zaraz po porodzie. Kontrolne badanie i USG bioderek należy wykonać, gdy dziecko skończy 6 tygodni.

Lekarz ortopeda ocenia, czy nóżki są tej samej długości, stawy pracują prawidłowo i czy nie ma ograniczeń w ich odwodzeniu. Na następną kontrolę warto pójść z dzieckiem, gdy skończy pół roku. Nie zaniedbuj tych wizyt, aby nie doprowadzić do zaburzeń w rozwoju bioderek, co może prowadzić do tzw. dysplazji, a nawet ich zwichnięcia. W takich przypadkach trzeba będzie wdrożyć specjalne leczenie ortopedyczne.

Ryzyko wystąpienia dysplazji bioderek u niemowląt

Większe ryzyko wystąpienia dysplazji bioderek mają maluszki, u których w rodzinie wystąpiło już to schorzenie. Obciążone dysplazją są także dzieci, które przyszły na świat w wyniku porodu pośladkowego, dziewczynki, dzieci z pierwszej ciąży i te o dużej masie urodzeniowej. Zazwyczaj dysplazja dotyka lewe bioderko, co jest wynikiem ułożenia maluszka w brzuchu – bardzo często jest ono uciskane przez kręgosłup i kość krzyżową mamy.

Jak dbać o stawy biodrowe maluszka?

Jest kilka sprawdzonych metod, które zalecają ortopedzi, aby chronić wciąż rozwijające się stawy biodrowe niemowlaka. Oto 5 porad!

1. Dziecko powinno mieć swobodę i nieskrępowane ruchy, dlatego unikaj ciasnych ubranek czy owijania niemowlaka w rożek w taki sposób, aby nie mógł w nim poruszać nóżkami.
2. Gdy przewijasz maluszka, rób to ostrożnie. Nie ciągnij za małe nóżki do góry, aby podnieść pupę dziecka. Na siłę nie prostuj także nóżek bobasa, aby głowa kości udowej nie wysunęła się z panewki.
3. Pediatrzy i ortopedzi zalecają, aby dziecko jak najczęściej układać na brzuszku tak, by jego bioderka były swobodnie ustawione. Zalecaną pozycją jest także ułożenie dziecka na plecach z rozłożonymi nóżkami. Raczej unikaj układania dziecka na boku, aby nie naciskało ciężarem swojego ciała na bioderko.
4. Być może Twoja mama, teściowa czy babcia doradziła Ci zakładanie dziecku „na wszelki wypadek” podwójnych pieluszek, aby rozsunąć nóżki dziecka. Nie stosuj samodzielnie tej metody! Szerokie pieluchowanie lub założenie specjalnej ortezy na nóżki powinien zalecić tylko i wyłącznie ortopeda, który stwierdzi nieprawidłowości w rozwoju bioderek u dziecka.
5. Gdy nosisz dziecko przodem do siebie, pilnuj, aby miało ono nóżki swobodnie zgięte i rozstawione. Zwracaj przy tym uwagę na to, żeby główka niemowlaka była na wysokości Twojego ramienia. To zalecenie kierujemy przede wszystkim do mam, które mają nosidełka i chusty do noszenia niemowlaka.

Wady małych stópek i dobór obuwia

Aby zadbać o małe stópki, należy dobrać do nich odpowiednie obuwie. Buciki nie mogą być zbyt ciasne i zbyt sztywne, by nie doszło do deformacji małej stopy. Pamiętaj, że stopy Twojego dziecka mogą urosnąć nawet o 3 rozmiary w ciągu roku, dlatego regularnie sprawdzaj, czy buty nie są za małe. Jeżeli będą uwierać chrząstki w stopie, zaburzy się prawidłowy rozwój stópki. Paluszki mogą wtedy przybrać tzw. kształt młoteczkowaty.

Najczęściej występującymi wadami małych stópek jest płaskostopie lub koślawość. Obie wady często występują też jednocześnie. Mogą mieć charakter nabyty lub wrodzony. Gdy tylko dziecko zacznie chodzić, bacznie obserwuj jego pierwsze kroki, sprawdzaj, jak zużywa się podeszwa i czy but nie obciera maluszka. Więcej na temat dbania o prawidłową postawę dziecka przeczytasz w naszym artykule.

Jak wspierać rozwój bioderek i stópek dziecka?

Na co dzień, podczas wspólnej zabawy czy pielęgnacji, możesz wspierać rozwój ruchowy dziecka. Możesz delikatnie masować stópki maluszka, co korzystnie wpłynie na kształtowanie się ich wysklepienia. Rób to od strony piętki w kierunku paluszków. Zachęcaj niemowlę do raczkowania. Wymyślaj różne zabawy i ćwiczenia ruchowe, aby dziecko np. szukało ulubionej zabawki, wędrując na czworaka po całym pokoju.

Starszaka namów, by chwytał miękkie przytulanki paluszkami stóp i próbował wrzucić misia do pudełka z zabawkami. Bardzo dobrym ćwiczeniem jest także korzystanie z rowerka biegowego. Kiedy niemowlę już się spionizuje, lepiej unikaj chodzika, który negatywnie wpływa na kręgosłup, miednicę i sposób układania stóp dziecka. Kiedy Twoja pociecha już zacznie chodzić, pozwalaj jej poruszać się po domu na bosaka, aby zapobiegać płaskostopiu i trenować mięśnie stóp.

Aby zadbać o bioderka i stópki dziecka, zwracaj także uwagę na to, jak maluszek siada. Nie pozwalaj na siad z pupą między stópkami. Taka postawa zwiększa koślawość kolan oraz rotację wewnętrzną ud, a w przyszłości może przyczynić się do niepoprawnego ustawiania stópek w trakcie chodzenia. Lepiej zachęcać dziecko do siadania z wyprostowanymi nóżkami, a Juniora do siadu po turecku. Mamy nadzieję, że nasze porady zapewnią Twojemu dziecku prawidłowy rozwój, a Ciebie wyczulą na ewentualne nieprawidłowości, z którymi za każdym razem warto skonsultować się z lekarzem ortopedą.