1. trymestr ciąży

Czego dowiesz się z artykułu?

• Kiedy zaczyna się 1. trymestr ciąży?
• Jak przebiega 1. trymestr i czego możesz się spodziewać w tym czasie?
• Jak powinna wyglądać dieta w 1. trymestrze ciąży?
• Aktywność fizyczna w 1. trymestrze – czy można ćwiczyć na początku ciąży?
• Badania w 1. trymestrze – co musi sprawdzić przyszła mama?
• Dolegliwości ciążowe w 1. trymestrze – jak sobie z nimi radzić?

W 1. trymestrze dowiadujesz się, że spodziewasz się dziecka. Kolejne tygodnie z pewnością będą dla Ciebie niezwykle emocjonujące. Bardzo często po fali ekscytacji przyszłe mamy zaczynają myśleć, co może się wkrótce zmienić w ich wyglądzie czy samopoczuciu. Zastanawiają się także, jak rozwija się ich maleństwo i w jaki sposób postępować, aby zapewnić mu do tego jak najlepsze warunki. Abyś mogła ze spokojem oczekiwać na kolejne trymestry i pojawienie się na świecie Twojej pociechy, przygotowaliśmy dla Ciebie artykuł z najważniejszymi informacjami dotyczącymi początku ciąży.

Ile trwa 1. trymestr ciąży?

Pierwszy trymestr wcale nie zaczyna się od momentu poczęcia. W medycynie liczy się go od 1. dnia ostatniej miesiączki poprzedzającej zapłodnienie, które realnie nastąpi dopiero w 3. tygodniu ciąży. Jeśli starasz się o dziecko, możesz zacząć przygotować swoje ciało na ten ważny moment już o wiele wcześniej. Odstaw używki, zadbaj o swoją dietę i suplementuj kwas foliowy.

Odwiedź także dentystę, aby zrobić przegląd zębów, postaraj się zredukować poziom stresu i po prostu ciesz się bliskością z partnerem. Gdy w odpowiednim momencie dojdzie do połączenia się komórki żeńskiej z męską, a zarodek zagnieździ się w ściance macicy (co może spowodować tzw. plamienie implantacyjne) i zacznie się w niej dalej rozwijać i produkować gonadotropinę kosmówkową (b-hCG), będzie to oznaczało, że jesteś w ciąży! A do kiedy trwa pierwszy trymestr? Uznaje się, że do końca 13 tygodnia. Do tego czasu w Twoim ciele zajdą liczne zmiany.

1. trymestr ciąży – co warto wiedzieć?

Przyszła mama na samym początku jeszcze nie wie, że jest w ciąży. Test ciążowy z moczu pokaże dwie kreski dopiero w okolicach 5. tygodnia. Kiedy zaplanować pierwszą ciążową wizytę u ginekologa? Pamiętaj, że pęcherzyk ciążowy będzie widoczny dopiero wtedy, gdy poziom b-hCG osiągnie 1000 mlU/ml, czyli w około 5.-6. tygodniu. Dlatego na konsultację umów najlepiej między 6. a 7. tygodniem. Wtedy lekarz będzie mógł już potwierdzić, czy ciąża rozwija się w macicy, a nie np. w jajowodzie, zaś na ekranie monitora zobaczysz po raz pierwszy bijące serduszko dziecka.

Szacuje się, że w 13. tygodniu maluszek mierzy około 7,4 cm i waży 23 g. Początek ciąży to czas tzw. organogenezy, czyli tworzenia się organów wewnętrznych i układów. Pod koniec 1. trymestru serduszko dziecka będzie już w pełni ukształtowane i sprawne. Także mózg będzie miał już swoje struktury, a nerki zaczną produkować mocz.

Rozpocznie się też m.in. proces mineralizacji kości (rozwiną się kości czaszki i żebra) i produkcji insuliny w trzustce. Maluszek będzie miał swoje unikalne linie papilarne na paluszkach i nauczy się połykać wody płodowe, co pozwoli mu na ćwiczenie ruchów perystaltycznych w jelitach. Ruchome staną się także jego mięśnie i choć jeszcze tego nie poczujesz, szkrab będzie energicznie poruszać się w Twoim brzuchu. 

W pierwszych tygodniach ciąży nie zauważysz dużych zmian w swoim wyglądzie. Na samym początku możesz nawet stracić kilka kilogramów z powodu np. braku apetytu czy pojawiających się nudności. Twój brzuszek zacznie być lekko widoczny najpewniej dopiero pod koniec tego trymestru. To też dobry czas, aby poinformować pracodawcę o tym, że będziesz mamą. Kończy się bowiem najbardziej niebezpieczny okres, w którym istnieje spore ryzyko utraty ciąży. Możesz więc w końcu odetchnąć z ulgą i wkroczyć w II trymestr.

Dieta w ciąży: 1 trymestr – co jeść w pierwszych tygodniach ciąży?

W pierwszych tygodniach ciąży możesz nie mieć apetytu lub wręcz odwrotnie – jeść dosłownie wszystko. Jedno jest pewne – jako przyszła mama musisz zdrowo się odżywiać. Co jeść w ciąży w 1. trymestrze? Przy planowaniu posiłków zwróć uwagę na jakość spożywanych pokarmów. Zadbaj o to, aby na talerzu znalazły się warzywa i owoce, które dostarczą Tobie i dziecku potrzebnych witamin i składników mineralnych (m.in. żelaza, witaminy D, witamin z grupy B). Wybieraj pieczywo z pełnego ziarna, jedz zdrowe tłuszcze (np. kwas DHA), produkty mleczne, kasze, jajka, chude mięso, ryby z naturalnych łowisk.

Nie jedz za dwoje, a dla dwojga. To podstawowa zasada, jakiej powinnaś się teraz trzymać. Unikaj przetworzonej żywności, cukru, konserwantów i barwników. Pamiętaj także o piciu wody (nawet 2,5 litra dziennie). Przez całą ciążę przestrzegaj zasad prawidłowego przygotowywania dań. Koniecznie trzymaj się zasad mycia produktów, ich obróbki cieplnej i przechowywania, aby uniknąć np. zakażenia grzybami, bakteriami czy wirusami.

Zaleca się też, aby kobiety w ciąży nie jadły np. surowych ryb, serów pleśniowych i niepasteryzowanego mleka. Bezwzględnie wyeliminuj z diety alkohol. Jeśli potrzebujesz wsparcia w komponowaniu jadłospisu w 1. trymestrze, możesz odwiedzić dietetyka, który rozpisze Ci propozycje smacznych i różnorodnych posiłków np. na tydzień lub 14 dni.

Ćwiczenia w ciąży: 1 trymestr – na jaką aktywność postawić?

Jeżeli przed zajściem w ciążę prowadziłaś aktywny tryb życia i lekarz nie ma żadnych przeciwwskazań do tego, abyś dalej ćwiczyła, nie musisz rezygnować ze sportu. Pamiętaj tylko, aby dopasować jego natężenie do stanu, w którym aktualnie jesteś (unikaj np. sportów ekstremalnych czy kontaktowych).

Zanim zrobiłaś test ciążowy, prowadziłaś raczej kanapowy styl życia? Postaraj się więcej ruszać, aby dotlenić organizm i poprawić swoje samopoczucie. Postaw na delikatne ćwiczenia. W 1. trymestrze ciąży możesz bezpiecznie spacerować i chodzić z kijkami albo wybrać np. zajęcia na basenie. Warto także pomyśleć o jodze dla przyszłych mam, która dodatkowo pomoże Ci się wyciszyć, bądź o pilatesie przygotowującym Twoje ciało do porodu.

Badania w pierwszym trymestrze ciąży

Podczas pierwszej wizyty ciążowej lekarz skieruje Cię na badania. Podstawowy pakiet dla kobiet w ciąży to:

• badanie grupy krwi i czynnika Rh,
• morfologia krwi,
• badanie stężenia glukozy we krwi na czczo,
• badanie ogólne moczu,
• cytologia i USG piersi (jeśli nie masz aktualnych wyników),
• oznaczenie przeciwciał IgG, IgM przeciwko wirusowi CMV (cytomegalia),
• oznaczenie poziomu hormonów TSH, fT3 i fT4,
• badanie na obecność przeciwciał IgG i IgM przeciwko toksoplazmozie,
• badanie na obecność przeciwciał IgG przeciwko różyczce,
• badanie w kierunku obecności wirusa HIV,
• badania w kierunku zapalenia wątroby typu C (HCV),
• badania w kierunku kiły (VDRL),
• przegląd stomatologiczny.

Niezwykle istotne są także badania prenatalne 1. trymestru w kierunku wad rozwojowych (to tzw. USG genetyczne z zalecanym testem PAPP-A – pozwalającym wykryć trisomię, czyli obecność dodatkowego chromosomu u dziecka, który powoduje np. zespół Downa, Pataua i Edwardsa). Przy złym wyniku USG lekarz może zalecić badanie prenatalne (NIPT) – skupiające się na sekwencjonowaniu DNA płodu. Charakteryzuje się ono wyższą czułością i pozwala uniknąć inwazyjnej amniopunkcji. Test PAPP-A i NIPT są nieinwazyjne i polegają na pobraniu krwi z żyły łokciowej przyszłej mamy. Niestety wszystkie badania prenatalne (testy + USG) nie są refundowane przez NFZ i trzeba za nie zapłacić.
 

Pierwszy trymestr ciąży – objawy różnych dolegliwości

Najczęściej pierwszym objawem ciąży jest spóźniająca się miesiączka. Wiele kobiet obserwuje u siebie także inne charakterystyczne objawy, np.:

• bolesność i obrzęk piersi,
• metaliczny smak w ustach,
• nudności i wymioty,
• wyczulony węch i zmiana apetytu,
• zmęczenie, zadyszka, senność i zmienne nastroje.

Za powyższe symptomy odpowiadają rosnące stężenia hormonów – m.in. wspomnianego już b-hCG czy progesteronu, który ma za zadanie podtrzymać ciążę. Oprócz tego może nieco obniżyć ciśnienie i powodować nawet omdlenia lub ból głowy w 1. trymestrze, dlatego postaraj się dużo wypoczywać. Progesteron spowalnia także procesy trawienia, co skutkuje zaparciami i wzdęciami. Remedium na te dolegliwości będzie spożywanie większej ilości błonnika i unikanie wzdymających produktów.

W przypadku powracających nudności, postaraj się jeść regularnie – częściej, ale w mniejszych ilościach. Pomocne mogą okazać się też napary z imbiru. Jeśli nic nie będzie Ci pomagać, skonsultuj się z lekarzem, który przepisze Ci bezpieczne leki przeciwwymiotne.

Przyszła mama – oprócz wymienionych wyżej objawów ciążowych – może zaobserwować u siebie częstsze oddawanie moczu. Jest to zupełnie normalne i wynika z poszerzenia się moczowodów i ze spowolnienia ich perystaltyki. Parcie na pęcherz mija, ale może ponownie powrócić na samej końcówce ciąży – w III trymestrze. Pamiętaj, że możesz odczuwać wszystkie symptomy wczesnej ciąży, jak i nie mieć żadnego dyskomfortu – wszystko jest bardzo indywidualną kwestią. 

A może zauważyłaś na twarzy przebarwienia, trądzik i gorszą kondycję skóry? To zupełnie normalne na początku ciąży. Aby poprawić wygląd cery, regularnie oczyszczaj i pielęgnuj twarz kosmetykami przeznaczonymi dla przyszłych mam. Najczęściej wszelkie niedoskonałości znikają wraz z wkroczeniem w II trymestr ciąży. Warto jednak dodać, że niektóre panie nawet w I trymestrze wyglądają kwitnąco, a za wszystko odpowiadają geny i ilość wyprodukowanych hormonów.

W 1. trymestrze ciąży może Ci też dokuczać bezsenność. Przyczyna bywa różna. Problemy ze snem mogą być wynikiem gonitwy myśli związanej z Twoim nowym stanem albo częstej potrzeby oddawania moczu, mdłości i wymiotów, które czasami pojawiają się też w nocy, bądź bólów pleców występujących pod koniec tego trymestru. Aby spać spokojnie, wycisz się wieczorem, zadbaj o komfortowe ułożenie ciała, ogranicz ilość bodźców i postaraj się zniwelować główną przyczynę Twojej bezsenności.

 Pytania i odpowiedzi

1. Kiedy kończy się 1. trymestr?
   Pierwszy trymestr, który rozpoczyna się wraz z pojawieniem się ostatniej miesiączki przed zapłodnieniem, trwa do końca 13. tygodnia ciąży.
    
2. Kiedy do lekarza w ciąży?
   Najlepiej na pierwszą wizytę udać się w około 6.-7. tygodniu ciąży, czyli 2-3 tygodnie po tym, jak test ciążowy pokaże pozytywny wynik. Dopiero wtedy – za pomocą USG przezpochwowego – ginekolog będzie mógł potwierdzić, czy ciąża umiejscowiona jest w prawidłowym miejscu i czy serduszko dziecka zaczęło już bić.
    
3. Jak spać w 1. trymestrze ciąży?
   W 1. trymestrze ciąży, kiedy brzuszek jest jeszcze niewidoczny i nie ciąży, możesz spać w dowolnej pozycji – nawet na brzuchu. Pod koniec trymestru, mogą jednak pojawić się pewne niedogodności (np. ból pleców). Aby wygodnie ułożyć się wtedy w łóżku, możesz skorzystać z poduszki ciążowej albo zwinąć kołdrę w rulon i podeprzeć nią plecy i brzuch lub włożyć ją między kolana.
    
4. Jak przetrwać 1. trymestr ciąży?
   Nie ma złotego środka, który pomoże Ci przetrwać początkowy okres ciąży w dobrym samopoczuciu i humorze. To, jak będziesz się czuła, w dużej mierze zależy od stanu zdrowia, kondycji czy nawet ilości produkowanych hormonów. Być może będziesz jedną z tych mam, które w pierwszym trymestrze nie odczuwają żadnych dolegliwości i czują się lepiej niż dotychczas. Z pewnością pierwszy trymestr ciąży to dobry czas, by zacząć bardziej dbać o siebie, rozważyć zmiany w diecie, suplementować kwas foliowy i odstawić używki. Przy pierwszej wizycie u ginekologa zapewne będziesz mogła porozmawiać już z położną, która odpowie na Twoje pytania dotyczące diety, kolejnych badań czy objawów, które mogą Ci towarzyszyć w pierwszych miesiącach. W tym wyjątkowym czasie staraj się więcej odpoczywać, zadbaj o siebie i unikaj stresujących sytuacji. Jeżeli nie ma żadnych przeciwskazań, prowadź aktywny tryb życia. Gdy pojawią się ciążowe dolegliwości, spróbuj poradzić sobie z nimi domowymi sposobami, a jeśli to nie pomoże, skontaktuj się ze swoim lekarzem.