Odparzenia u noworodka i niemowlaka

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jak rozpoznać odparzenia u dzieci?
• Jakie są rodzaje odparzeń i gdzie mogą one występować na ciele maluszka?
• Czym jest odparzenie pieluszkowe i PZS?
• Co robić, gdy pojawi się pieluszkowe odparzenie i jak zapobiegać jego nawrotom?
• Jak poradzić sobie z odparzeniami skóry na ciele dziecka?

Skóra noworodka i niemowlaka jest bardzo delikatna. Łatwo ulega urazom i podrażnieniom, ponieważ jest cieńsza niż u osoby dorosłej. Wiąże się to z tzw. płaszczem lipidowym, który formuje się w pierwszych miesiącach życia. Niestety tę delikatną barierę ochroną skóry łatwo naruszyć i uszkodzić. Dlatego tak ważna jest odpowiednia pielęgnacja całego ciała dziecka. Sprawdź zatem, co najczęściej powoduje odparzenia, gdzie mogą się one pojawić, jak im zapobiegać oraz co to jest PZS.

Jak wyglądają odparzenia u niemowląt? 

Rodzice maluszków bardzo często muszą mierzyć się z odparzeniami u swoich pociech. To zmiany skórne spowodowane np. przez mechaniczne uszkodzenia naskórka. Jednak ich głównymi powodami są nieodpowiednia pielęgnacja skóry i nadmierna wilgoć. Takie podrażnienia są dosyć charakterystyczne. Zazwyczaj skóra staje się zaczerwieniona, obrzęknięta, gorąca i wrażliwa na dotyk. Gdy nic się z tym nie zrobi, mogą pojawić się krostki i grudki, a nawet pęcherze czy małe nadżerki. Uszkodzone miejsca w sposób szczególny są wtedy narażone na zakażenie np. bakteriami czy grzybami.

Odparzenia u dzieci – rodzaje i umiejscowienie

Do odparzeń na skórze noworodka lub niemowlaka dochodzi tam, gdzie skóra ociera się o siebie. Możemy więc mówić np. o:

• odparzeniach w fałdkach w niemowląt,
• odparzeniach na szyi niemowlaka,
• odparzeniach pachwin,
• odparzeniach na udach,
• odparzeniach pod pachami,
• odparzeniach pupy i miejsc intymnych,
• odparzeniach pod kolanami.

Tego typu dolegliwości szczypią, swędzą, bolą i potrafią być przyczyną płaczu u maluszka. W przypadku odparzeń rozróżniamy też ich kilka rodzajów. 

• Odparzenia kontaktowe – spowodowane przez np. substancje chemiczne zawarte w pieluszkach.
• Odparzenia spowodowane kontaktem z moczem – występują, gdy skóra zbyt długo narażona jest na działanie zawartego w nim amoniaku.
• Odparzenia spowodowane kontaktem z kałem – powstają, kiedy maluszek ma długo niezmienianą pieluszkę, w której jest kupka.
• Odparzenia grzybicze – pojawiają się na pupie przy antybiotykoterapii, wyjałowionej prawidłowej florze bakteryjnej, w której występuje przerost grzybów z rodziny Candida albicans. Mogą one rozprzestrzeniać się później także na inne części ciała.
• Odparzenia spowodowane przez atopowe zapalenie skóry – spowodowane niektórymi pokarmami czy środkami, które mogą uczulać dziecko i powodować silne podrażnienia. Pojawiają się one w zgięciach kończyn, pod pośladkami, w pachwinach, a nawet na policzkach lub na głowie.

Odparzenie pieluszkowe i PZS

Spośród wszystkich rodzajów odparzeń najbardziej popularne są zmiany w okolicach intymnych. Takie podrażnienia występują zarówno u chłopców, jak i u dziewczynek. Wszystko potęguje nadmierna wilgoć, gorąco i brak dostępu powietrza do skóry dziecka. Na powstanie odparzeń pieluszkowych mają wpływ różne czynniki.

Przede wszystkim maluszkowi szkodzi długi kontakt skóry z wilgotną pieluszką, co powoduje macerowanie naskórka i zaburzenie funkcji ochronnych skóry. Na skórę drażniąco wpływa nie tylko mocz, ale także kupka dziecka, a nawet alergeny z pieluszek jednorazowych czy używanych kosmetyków do pielęgnacji skóry. Jeśli w porę nie zajmiesz się odparzeniem na pupie niemowlaka, w krótkim czasie może się ono przerodzić w stan zapalny.

Szacuje się, że jedną z najczęstszych dermatoz (czyli schorzeń skóry okresu niemowlęcego) jest właśnie pieluszkowe zapalenie skóry (PZS). Może to być nawet 25% wszystkich konsultacji lekarskich w grupie dzieci do pierwszego roku życia¹, które jeszcze nie kontrolują oddawania moczu i stolca. Pieluszkowe zapalenie skóry występuje na pośladkach, w pachwinach i okolicach siusiaka bądź sromu.

Co na odparzenie pieluszkowe u dziecka?

Aby uniknąć pieluszkowych odparzeń i zapaleń u dziecka, na co dzień dobrze jest wycierać pupę maluszka gazikiem nasączonym w zwykłej wodzie z syndetem (środkiem myjącym, który nie zawiera w składzie mydła). Wilgotne chusteczki lepiej zostawić na jednorazowe okazje – np. kiedy będziecie poza domem. Pamiętaj też o częstej zmianie pieluszki (co 3-4 godziny, nawet w nocy). Warto też pomyśleć o przejściu z jednorazowych pampersów na pieluszki wielorazowe. Niezwykle istotne jest wietrzenie okolic intymnych i osuszanie ich przez delikatne przykładanie do ciała chłonnego ręcznika.

Skuteczny sposób na odparzenia pieluszkowe to zastosowanie odpowiednich preparatów – np. tłustej lanoliny i pantenolu o właściwościach regenerujących i nawilżających, które działają na skórę kojąco i zabezpieczają ją przed działaniem wilgoci. W aptece są także dostępne specjalne maści na odparzenia, kremy, plastry czy spraye. Zdarza się, że odparzenie lub PZS nie chcą minąć. W takich przypadkach warto skonsultować się z pediatrą lub dermatologiem, który przepisze odpowiednie produkty (np. leki przeciwzapalne lub o działaniu przeciwgrzybiczym).

Jak unikać odparzeń na skórze u maluszka?

W przypadku odparzeń skóry na innych częściach ciała dziecka (pod pachami, w fałdkach, pod kolanami czy na szyi) zastosuj delikatne kosmetyki pielęgnujące skórę przeznaczone dla niemowląt (np. hipoalergiczne – bez sztucznych barwników, substancji zapachowych i konserwantów). W tym przypadku także możesz użyć produktów z alantoiną czy pantenolem. Pamiętaj, żeby nie przegrzewać dziecka, w wyniku czego mogą pojawić się na jego ciele nie tylko potówki, ale i odparzenia skóry. Przy okazji wybieraj ubranka z naturalnych i oddychających materiałów. Zwróć również uwagę, aby dokładnie wycierać szkraba (np. po kąpieli). To pozwoli Ci zniwelować tarcie skóry o skórę i powstawanie zaczerwienień.

¹ Łosik M. Pieluszkowe zapalenie skóry i inne odparzenia u niemowląt. Postępy Neonatologii 2018, https://mavipuro.pl/jourarch/PN2018017.pdf (dostęp 02.08.2022).

   Pytania i odpowiedzi
 

1. Jak wygląda odparzenie pupy u niemowlaka?
   Odparzenie u niemowlaka można zauważyć przy zmianie pieluszki. Skóra na pupie, ale także w okolicach odbytu, miejsc intymnych i pachwin jest zaczerwieniona oraz podrażniona. Bardzo często występują także inne symptomy – np. krostki czy obrzęk.
2.  Odparzenie przy biegunce u dziecka – czy to normalne?
   Tak, to zupełnie normalne. Podczas biegunki kupka dziecka ma kwaśniejszy odczyn niż normalnie, co może podrażniać skórę na pupie.
3. Jak długo leczy się odparzenia u niemowląt?
   Długość leczenia odparzeń zależy od indywidualnego przypadku. Najczęściej jednak po podjęciu odpowiednich kroków, mających na celu poprawę kondycji skóry, podrażnienia znikają po upływie kilku dni. Gdy objawy się nasilają, warto skonsultować się z lekarzem.
4. Na czym polega odpieluszkowe odparzenie skóry?
   Odpieluszkowe odparzenie skóry powstaje w wyniku jej przegrzania i gromadzącej się pod pieluszką wilgoci. Dolegliwość może też pojawić się w wyniku długotrwałego kontaktu skóry maluszka z moczem lub kupą. Do powierzchni skóry nie dociera odpowiednia ilość powietrza, w wyniku czego dochodzi do jej macerowania i podrażnień. W ten sposób powstają m.in. zaczerwienienia, krostki czy nawet pieluszkowe zapalenie skóry.