Na jakie problemy zdrowotne może być narażony wcześniak?

O czym przeczytasz w artykule:

• Jakie problemy zdrowotne mogą występować u wcześniaków?
• Na jakie niedobory narażony jest wcześniak?
• Jakie badania powinno się wykonać po wyjściu z wcześniakiem ze szpitala?

Większość wcześniaków początek swojego życia spędza w inkubatorze. To bezpieczne miejsce chroni je przed światem, który na tym etapie może być dla nich jeszcze zbyt niebezpieczny. Są też dokładnie badane, bo przedwczesne przyjście na świat może oznaczać większe ryzyko powikłań i problemów zdrowotnych w przyszłości. Jakie dokładnie wyzwania stoją przed przedwcześnie urodzonymi dziećmi, ich lekarzami i opiekunami?

Możliwe problemy zdrowotne u wcześniaków

Maluszki urodzone przedwcześnie nie są jeszcze w pełni gotowe do przebywania poza łonem mamy. Nawet tzw. późne wcześniaki (czyli te, które przyszły na świat między 34. a 37. tygodniem), o masie i długości ciała mieszczących się w normach dla dzieci urodzonych w terminie, są narażone na rozmaite problemy zdrowotne. Wynikają one z tego, że część ich organów oraz układów jest jeszcze nie w pełni dojrzała. Dobrze jednak wiedzieć, że u części dzieci nie występują żadne z opisanych niżej zaburzeń. Wiele z nich od początku świetnie radzi sobie po tej stronie brzuszka mamy, a lekarze czuwają nad tym, by nie przeoczyć żadnego alarmującego sygnału.

Jeśli pojawiają się problemy, najczęściej dotyczą układu oddechowego. Są spowodowane niedojrzałością płuc: pęcherzyki płucne i okalające je naczynia włosowate rozwijają się dopiero między 34. a 37. tygodniem ciąży, więc maleństwa urodzone wcześniej narażone są na zespół niewydolności oddechowej (RDS). Późne wcześniaki też często potrzebują wsparcia w oddychaniu – w tym celu zakłada się im specjalne maseczki nosowe, które sprawiają, że oddech jest efektywniejszy.

U wcześniaków istnieją też ryzyka związane z układem nerwowym. Mózg noworodków urodzonych w 34. tyg. ciąży jest o około 1/3 mniejszy i mniej dojrzały niż dzieci urodzonych o czasie, co może powodować pewne zaburzenia. Nie występują one jednak u wszystkich wcześniaków – a nawet jeśli wystąpią, nie muszą mieć wpływu na dalszy rozwój. Wśród najczęstszych wymienia się:

• Krwawienie dokomorowe (IVH) – pojawia się u najmłodszych wcześniaków, zwykle w pierwszych pięciu dniach życia. Na szczęście maluszki są wtedy otoczone troskliwą opieką neonatologów i jeśli specjaliści zauważą, że istnieje podejrzenie przesączania się krwi do komór mózgu, błyskawicznie zlecą wykonanie badania USG przez ciemiączko. Za pomocą tego samego badania monitoruje się potem stan małego pacjenta. Najczęstsze są krwawienia I i II stopnia, które na szczęście ustępują samoistnie i nie niosą za sobą żadnych długotrwałych konsekwencji.
• Retinopatię wcześniaczą (ROP) – chorobę związaną z nieprawidłowym unaczynieniem siatkówki. Postęp medycyny sprawił, że za sprawą nieinwazyjnej laseroterapii u przeważającej większości dzieci z ROP udaje się zachować ostrość widzenia.
• Inne problemy okulistyczne – u wcześniaków częściej niż u dzieci urodzonych w terminie występują zez, niedowidzenie czy zaćma, dlatego na stałe powinny zostać otoczone szczególną opieką okulistyczną. Wczesne wykrycie tych nieprawidłowości pozwala na całkowite wyleczenie lub zminimalizowanie negatywnych skutków.
• Mózgowe porażenie dziecięce – jest najpoważniejszym z powikłań neurologicznych. To trwałe uszkodzenie układu nerwowego, ale wcześnie wykryte daje szansę na poprawę funkcjonowania maluszka w przyszłości.

U wcześniaków często pojawiają się też problemy z przyjmowaniem pokarmu. Przyczyną tej dolegliwości jest słaby odruch ssania i połykania, co częściowo wiąże się ze wspomnianymi już problemami z oddychaniem. Najlepszym pokarmem dla niemowląt jest mleko mamy, dlatego maluszkom, które nie radzą sobie z ssaniem piersi, często podaje się odciągnięty pokarm przez specjalną sondę. Z czasem odruch ssania się wykształca i można przejść na karmienie naturalne lub butelką. U najmłodszych dzieci czasem występuje też inna dolegliwość związana z układem pokarmowym: martwicze zapalenie jelit (NEC) – choroba, która polega na uszkodzeniu ściany jelit. W takim przypadku noworodka trzeba przestać karmić mlekiem i przejść na żywienie pozajelitowe. Na szczęście to bardzo dobrze przebadana przypadłość i niemal wszystkie dzieci wychodzą z niej obronną ręką.

Wcześniaki borykają się też z obniżoną odpornością. Wynika to z faktu, że przeciwciała przekazywane są przez mamę dopiero po 32. tygodniu ciąży. Te najbardziej wrażliwe dzieci pozostają w szpitalu do czasu, aż organizm wytworzy własne mechanizmy obronne, ale czujność trzeba zachować także po powrocie do domu. Maluszki urodzone przedwcześnie są bardziej podatne na zakażenia i ich ciężki przebieg. Możesz zminimalizować ich ryzyko, unikając dużych skupisk ludzkich i izolując się od chorych osób.

Zdarzają się też problemy z układem krążenia – przede wszystkim niskie ciśnienie krwi – czego przyczyną jest niedojrzałość serduszka. Hipotensja występuje przede wszystkim w pierwszym okresie życia dziecka i zazwyczaj mija wraz z wiekiem, gdy serce jest już w pełni dojrzałe i gotowe do wykonywania zadań, jakie przed nim stoją.

Na jakie niedobory mogą być narażone wcześniaki?

Aby wcześniak rozwijał się prawidłowo, warto zadbać o zapewnienie mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Jeśli jesteś rodzicem takiego maluszka, lekarz przy wypisie ze szpitala z pewnością da Ci dokładne zalecenia i wyjaśni, jakie preparaty podawać, aby ułatwić dziecku harmonijny rozwój. Wszystkie wcześniaki powinny przyjmować dwa składniki:

• Żelazo – najwięcej żelaza mama przekazuje dziecku w ostatnich tygodniach ciąży. Dlatego szkraby, które po urodzeniu ważyły mniej niż 2500 g, powinny suplementować ten składnik. Podaje się go od 3.-6. tygodnia życia aż do ukończenia co najmniej 6. miesiąca.
• Witaminę D – jest niezbędna do prawidłowego wzrostu maluszków i rozwoju ich kości, więc podaje się ją wszystkim niemowlętom, także wcześniakom.

Mali wojownicy potrzebują też białka, by szybko i harmonijnie się rozwijać – zapotrzebowanie na ten składnik w ich przypadku jest znacznie większe niż u dzieci urodzonych w terminie. Dlatego często do odciągniętego mleka mamy dodaje się dodatkowe białko w postaci wzmacniacza mleka kobiecego. Ma ono pozytywny wpływ na tempo przyrostu masy ciała, długości ciała oraz obwodu głowy.

Bezpłatne badania dla wcześniaków

Wcześniak pozostaje w szpitalu do czasu, aż lekarze będą pewni, że poradzi sobie w „codziennym” życiu jak każde inne niemowlę. Musi więc być wydolny oddechowo, krążeniowo, samodzielnie ssać pokarm i nie wymagać zaawansowanej opieki medycznej związanej z innymi ewentualnymi schorzeniami. Po opuszczeniu placówki stopniowo będziecie uczyć się funkcjonować w nowej rzeczywistości. Warto jednak pamiętać, że maluszek nadal wymaga szczególnej opieki i regularnych kontroli lekarskich:

1. W ciągu tygodnia od wypisu dziecko trzeba zgłosić do lekarza rodzinnego. Tam zostaną wyznaczone terminy tzw. wizyt patronażowych lekarza i położnej środowiskowej.
2. Aby wykluczyć lub szybko wykryć problemy okulistyczne, około 4. tygodnia życia zalecana jest wizyta u okulisty.
3. Po 4 tygodniach życia wykonuje się badanie gospodarki wapniowo-fosforanowej.
4. Około 4. tygodnia wieku korygowanego powinna odbyć się wizyta u ortopedy, który wykona USG stawów biodrowych.
5. Wcześniaki po wyjściu ze szpitala pozostają pod opieką poradni neonatologicznej, gdzie okresowo wykonywane są kontrole przyrostu masy ciała, badania krwi i USG. Pierwsza taka wizyta powinna mieć miejsce w 3. miesiącu życia, chyba że maluszek dostał od lekarza wskazanie do wcześniejszej konsultacji.
6. Wiele wcześniaków ma także wskazania do kontroli audiologicznej, podczas której zostanie zbadany słuch maluszka. Taka wizyta może odbyć się kilka tygodni po wypisie ze szpitala i wymaga skierowania od lekarza POZ.

Bycie rodzicem wcześniaka bywa pełne wyzwań. Na szczęście dzięki postępowi medycyny coraz więcej maluszków urodzonych przed czasem zdrowo i harmonijnie się rozwija. Jeśli jesteś w takiej sytuacji, nie bój się pytać lekarzy o to, co dzieje się z dzieckiem – z pewnością udzielą Ci kompleksowych wyjaśnień, dzięki którym być może poczujesz się lepiej. Pamiętaj też, że Twój skarb potrzebuje Twojej obecności nie mniej niż pomocy lekarskiej.