Bliźniaki – dwa szczęścia naraz!

Z artykułu dowiesz się:

• Jak powstają bliźniaki jednojajowe?
• Skąd się biorą bliźnięta dwujajowe?
• Jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia bliźniaków?
• Jak wygląda badanie USG w przypadku ciąży bliźniaczej?
• Jak wygląda poród bliźniaków?
• Jak sobie radzić z bliźniakami?

Bliźniaki jednojajowe – jak powstają?

Jak zapewne wiesz, ciąża bliźniacza to taka, w trakcie której w macicy mamy rozwijają się dwa maleństwa jednocześnie. Spotykamy się z dwoma rodzajami bliźniąt: jednojajowymi i dwujajowymi. Podział ten zależy od sposobu, w jaki dochodzi do takiej ciąży – postaramy się to dokładnie wytłumaczyć.

Bliźniaki lub bliźniaczki jednojajowe (tzw. monozygotyczne) powstają w wyniku podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej. Mają one początkowo dokładnie te same geny (albo raczej: niemal identyczne, bo najnowsze badania* dowodzą, że mogą w nich występować nieznaczne różnice). Są więc zawsze tej samej płci i cechują się niezwykle podobnym wyglądem. Wyróżniamy kilka typów bliźniąt jednojajowych – zależnie od tego, w którym momencie dojdzie do podziału komórki jajowej.

• Bliźniaki dwukosmówkowe, dwuowodniowe – pojawiają się, gdy podział ten następuje między 1. a 3. dniem od zapłodnienia. Rozwijają się one w dwóch osobnych pęcherzykach (czyli tzw. owodniach, w których zarodek „mieszka” w brzuchu mamy) i mają dwa oddzielne łożyska oraz dwie oddzielne kosmówki (czyli błony, które otaczają pęcherzyki).
• Bliźniaki jednokosmówkowe, dwuowodniowe – powstają w brzuchu mamy w wyniku podziału komórki w 4.-8. dniu od zapłodnienia. Mają one wspólne łożysko, wspólną kosmówkę, ale przebywają w osobnych pęcherzykach.
• Bliźniaki jednokosmówkowe, jednoowodniowe – podział komórki następuje między 8. a 13. dniem od zapłodnienia, kiedy to już wykształciły się: jedno łożysko, jedna kosmówka i jedna owodnia. Rozwijają się więc w jednym, wspólnym „pokoju” – tuż obok siebie.

Bliźnięta dwujajowe – skąd się biorą?

Z kolei bliźnięta dwujajowe (heterozygotyczne) powstają – jak sama nazwa wskazuje – w sytuacji, gdy w ciele mamy zostaną zapłodnione dwie różne komórki jajowe, przez dwa osobne plemniki. Takie maleństwa mają więc różny materiał genetyczny (jedynie około 50% genów jest wspólnych), mogą też być odmiennej płci. Bliźniaki dwujajowe zazwyczaj nie są do siebie tak niesamowicie podobne jak jednojajowe. Wyglądają zwykle jak każde inne rodzeństwo, tyle że są w tym samym wieku (odstęp między narodzinami bliźniąt to najczęściej od kilku do kilkudziesięciu minut, więc różnica ta jest w zasadzie pomijalna).

Prawdopodobieństwo bliźniaków – jak duże i od czego to zależy?

Chcesz wiedzieć, jak często rodzą się bliźniaki? Mogłoby się wydawać, że widzi się je w otoczeniu stosunkowo często, ale dane naukowe mówią nieco inaczej. Szacuje się, że mniej więcej 1 na 80 ciąż to ciąża bliźniacza, co oznacza, że odpowiadają one za około 2,5% wszystkich narodzin. W tym bliźnięta jednojajowe przychodzą na świat zdecydowanie rzadziej – raz na 250-300 urodzeń (ok. 0,75%).

Ale od czego to zależy…? W przypadku bliźniąt jednojajowych to wciąż w zasadzie tajemnica – i m.in. właśnie dlatego ciąża bliźniacza jest nadal traktowana jako zjawisko dość zagadkowe w świecie medycyny, podlegające dalszym badaniom. Naukowcy ustalili, że najpewniej za skłonność do ciąży mnogiej odpowiadają geny mamy dzieci (tzn. jeśli w jej rodzinie występowały bliźniacze ciąże, wówczas i ona ma większą szansę na zajście w nią). Bliźniaki częściej też pojawiają się u mam w wieku powyżej 35. roku życia oraz u tych, które mają za sobą trzy lub więcej porodów. Szanse na ciążę mnogą może też zwiększać zapłodnienie in vitro oraz stymulowanie owulacji (w ramach np. leczenia niepłodności).

Badanie USG – bliźniaki

Jeśli chcesz się dowiedzieć, czy Twoja ciąża jest bliźniacza, nie będziesz raczej czekać zbyt długo – lekarz sprawdzi to zapewne podczas badania USG w I trymestrze. Widać to zwykle nawet w 6. tygodniu ciąży. Wówczas zazwyczaj pracują już serduszka dzieci – można to zobaczyć (oraz usłyszeć – to zwykle niesamowite uczucie!) właśnie podczas USG. W tym okresie lekarzowi zwykle udaje się też ustalić, ile owodni i kosmówek widzi w obrazie ultrasonograficznym. Jeżeli okaże się, że spodziewasz się bliźniaków, powie Ci najpewniej, czy są one jedno-, czy dwujajowe.

Zasadniczo można przyjąć, że w przypadku ciąży bliźniaczej nieco częstsze są kolejne USG. Mają one na celu monitorowanie stanu obu maleństw – może bowiem np. się zdarzyć, że bliźnięta nie będą się rozwijać w tym samym tempie. Nie obawiaj się jednak – nie jest to zwykle powód do zmartwień, bo współczesna medycyna zazwyczaj doskonale radzi sobie z takimi przypadkami!

Inne badania zasadniczo wyglądają podobnie do tych, które wykonuje się przy ciąży pojedynczej. Wiele też jednak zależy od indywidualnego stanu mamy.

Poród bliźniaków

A jak wygląda sam poród bliźniąt? To znowu kwestia, którą należy rozpatrywać bardzo indywidualnie. Nie ma reguły, czy bliźnięta przychodzą na świat siłami natury, czy przez cesarskie cięcie. Może też się zdarzyć, że jedno z dzieci rodzi się w jeden sposób, drugie – w inny. W każdym wypadku najlepiej, jeśli będziesz słuchać zaleceń swojego lekarza bądź położnej. Staraj się być dobrej myśli – w końcu już niedługo w Twoich objęciach pojawią się aż dwa maleństwa naraz. To może być niesamowite uczucie!

Bliźnięta – jak sobie z nimi radzić?

Tyle teorii – czas jednak odpowiedzieć sobie na być może najważniejsze dla przyszłych rodziców pytanie, czyli jak sobie poradzić z tymi dwoma szczęściami naraz? Nie da się bowiem ukryć, że wymaga to więcej zaangażowania niż w przypadku urodzenia jednego dziecka. Jednak nie warto martwić się na zapas – wiele mam bliźniaków mówi, że choć początkowo jest więcej pracy, to jednak nie da się przecenić faktu, że maluszki od początku życia mają rodzeństwo, z którym mogą wchodzić w interakcje, bawić się itd.

Zastanawiasz się, jakie imiona dla bliźniaków wybrać?
Poszukaj inspiracji w naszym imienniku!

Przy bliźniętach szczególnego znaczenia nabiera dobra organizacja. Gdy dowiecie się, że spodziewacie się dwóch maluszków naraz, przemyślcie dobór odpowiednich akcesoriów dla bliźniaków – takich jak odpowiedni dwuosobowy wózek czy łóżeczka (klasyczne dwa oddzielne lub specjalne podwójne). Dobrze też pamiętać, że czeka Was przygotowanie dla nich dwóch wyprawek – po jednej „na głowę”. Podwójnie będą też zużywane takie rzeczy jak pieluszki czy kosmetyki, warto więc dbać o ich odpowiedni zapas.

W przypadku bliźniaków nie wszystko jednak mnoży się razy dwa. Na przykład zabawki maluszki mogą ze sobą dzielić, duża część mebelków też będzie wspólna (takich jak przewijak, wanienka itp.). Jeśli dzieci urodzą się podobnej wielkości i rozwijają się mniej więcej w tym samym tempie, mogą też „wymieniać się” ubrankami.

Jeśli to możliwe, pracę przy dzieciach warto dzielić z partnerem. Możesz również zapytać osoby ze swojego otoczenia, czy chciałyby i są w stanie Ci pomóc. W takiej sytuacji nie wahaj się o to prosić, gdy czujesz się zmęczona – masz do tego pełne prawo! W przypadku bliźniaków szczególnie dobrze sprawdza się też wprowadzenie codziennej rutyny. Postaraj się, na ile to możliwe, „zsynchronizować” swoje maleństwa. Jeśli będą w tym samym czasie kładzione na drzemkę czy karmione, wówczas robisz to za jednym zamachem. Łatwiej też Ci rozplanować inne domowe obowiązki czy czas na odpoczynek, gdy bliźniaki śpią.

A przede wszystkim pamiętaj o jednym. Bliźniaki to szansa na to, by poczuć (i odebrać!) dwa razy więcej miłości naraz. Dwie pary oczu wpatrzonych w Ciebie z uwielbieniem może Ci pomóc zrekompensować trudy związane z opieką nad dwojgiem maluszków w jednym wieku. Bliźnięta to naprawdę dwa szczęścia naraz!

* Źródło: Bliźnięta jednojajowe nie są tak identyczne, jak do tej pory przypuszczano, dostępne online pod adresem: https://cordis.europa.eu/article/id/29215-identical-twins-not-as-identical-as-originally-thought/pl (dostęp 26.04.2022 r.).

 Pytania i odpowiedzi

1. Jakie jest prawdopodobieństwo, że będę mieć bliźniaki?
   Nie da się zaplanować ciąży bliźniaczej na 100 procent. Uważa się jednak, że szanse rosną przy regularnym zażywaniu kwasu foliowego (co jest wskazane przed każdą ciążą, jak i w jej trakcie!). Prawdopodobieństwo bliźniaków wzrasta także, jeśli w rodzinie mamy były już przypadki ciąży mnogiej, gdy mama jest powyżej 35. roku życia oraz po wcześniejszym leczeniu niepłodności (in vitro, stymulowanie owulacji etc.).
    
2.  Co które pokolenie rodzą się bliźniaki?
   Nie ma co do tego jednej reguły. Przyjmuje się jednak, że bliźniaki rodzą się co mniej więcej drugie pokolenie.
    
3.  Jak powstają bliźniaki – jednojajowe i dwujajowe?
   Bliźniaki powstają w dwojaki sposób. Odbywa się to albo przez podział jednej zapłodnionej komórki jajowej (wówczas są to bliźniaki jednojajowe), albo przez zapłodnienie dwóch komórek jajowych przez dwa różne plemniki w – zwykle – niedługim odstępie czasu (tak powstają bliźniaki dwujajowe).
    
4. Czy bliźniaki jednojajowe mogą być różnej płci?
   Zasadniczo – nie, ponieważ bliźnięta jednojajowe mają niemal ten sam materiał genetyczny. Istnieją co prawda doniesienia mówiące o bliźniakach jednojajowych różnej płci, ale pozostają one niepewne i niejasne. Najprawdopodobniej mogłoby się tak zdarzyć, gdyby dwa różne plemniki zapłodniły jedną komórkę jajową. Nie ma jednak żadnego naukowego potwierdzenia takiej sytuacji.
    
5. Czy bliźniaki są dziedziczne?
   Predyspozycja do tego, by zajść w ciążę bliźniaczą, jest dziedziczna, ale tylko w linii żeńskiej – czyli jest zapisana w genach mamy. Oznacza to, że bliźniaki w rodzinie męża czy partnera nie zwiększają szansy na urodzenie bliźniaków.
    
6. W którym tygodniu rodzą się bliźniaki?
   Nie ma co do tego zasady, ale bliźniaki rodzą się zazwyczaj wcześniej niż w przypadku pojedynczej ciąży. Rozwiązanie może nastąpić już ok. 37. tygodnia ciąży, a czasem nawet jeszcze wcześniej. Może się też jednak zdarzyć, że urodzisz w „normalnym” terminie, tj. ok. 40. tygodnia ciąży. Prognozowany czas porodu ustala lekarz na podstawie badania USG.
    
7. Bliźniaki jednojajowe – kiedy widać na USG, że dzieci jest dwoje?
   Ciążę bliźniaczą stwierdza się zazwyczaj w USG wykonywanym po 6. tygodniu ciąży. W tym bowiem okresie zazwyczaj rozpoczyna się praca serc maluszków, którą można zobaczyć (i usłyszeć) podczas badania. W ciąży bliźniaczej na USG będzie też widać dwa zarodki.
    
8. Czy bliźniaki jednojajowe mają takie same linie papilarne?
   Nie – nie ma możliwości, by dwoje ludzi na Ziemi miało identyczne linie papilarne. W przypadku bliźniaków jednojajowych odciski palca mogą być bardzo do siebie podobne, ale zawsze istnieją drobne szczegóły, które je różnią.